Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης: "Κρυφό Σχολείο"

Για την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης που γιορτάζουμε σήμερα 21 Μαρτίου και στο γενικότερο πλαίσιο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση ας θυμηθούμε το ποίημα του Ιώαννη Πολέμη "Το κρυφό σχολειό". 

Τὸ κρυφὸ σχολειό

Ἀπ᾿ ἔξω μαυροφόρ᾿ ἀπελπισιά,

πικρῆς σκλαβιᾶς χειροπιαστὸ σκοτάδι,

καὶ μέσα στὴ θολόκτιστη ἐκκλησιά,

στὴν ἐκκλησιά, ποὺ παίρνει κάθε βράδυ

τὴν ὄψη τοῦ σχολειοῦ,

τὸ φοβισμένο φῶς τοῦ καντηλιοῦ

τρεμάμενο τὰ ὀνείρατα ἀναδεύει,

καὶ γύρω τὰ σκλαβόπουλα μαζεύει.

Ἐκεῖ καταδιωγμένη κατοικεῖ

τοῦ σκλάβου ἡ ἁλυσόδετη πατρίδα,

βραχνὰ ὁ παπάς, ὁ δάσκαλος ἐκεῖ

θεριεύει τὴν ἀποσταμένη ἐλπίδα

μὲ λόγια μαγικά,

ἐκεῖ ἡ ψυχὴ πικρότερο ἀγροικὰ

τὸν πόνο τῆς σκλαβιᾶς της, ἐκεῖ βλέπει

τί ἔχασε, τί ἔχει, τί τῆς πρέπει.

Κι ἀπ᾿ τὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ψηλά,

ποῦ ἐβούβανε τὰ στόματα τῶν πλάνων,

καὶ ρίχνει καὶ συντρίβει καὶ κυλᾶ

στὴν ἄβυσσο τοὺς θρόνους τῶν τυράννων,

κι ἀπὸ τὴ σιγαλιά,

ποῦ δένει στὸ λαιμὸ πνιγμοῦ θηλιά,

κι ἀπ᾿ τῶν προγόνων τ᾿ ἄφθαρτα βιβλία,

ποῦ δείχνουν τὰ πανάρχαια μεγαλεῖα,

ἕνας ψαλμὸς ἀκούγεται βαθὺς

σὰ μελῳδίες ἑνὸς κόσμου ἄλλου,

κι ἀνατριχιάζει ἀκούοντας καθεὶς

προφητικὰ τὰ λόγια του δασκάλου

μὲ μία φωνὴ βαριά.

«Μὴ σκιάζεστε στὰ σκότη! Ἡ λευτεριὰ

σὰν τῆς αὐγῆς τὸ φεγγοβόλο ἀστέρι

τῆς νύχτας τὸ ξημέρωμα θὰ φέρει».

Πηγή: http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/iwannhs_polemhs_poems.htm#ΤΟ_ΚΡΥΦΟ_ΣΧΟΛΕΙΟ

Σύμφωνα με το θρύλο του «κρυφού σχολειού», η Οθωμανική Αυτοκρατορία απαγόρευε την εκπαίδευση των υπόδουλων Ελλήνων στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, για να εξασφαλίσει την αμάθεια και, έτσι, και τη δουλοφροσύνη τους, με αποτέλεσμα να οργανωθούν κρυφά νυχτερινά σχολεία από ιερείς, που μυστικά δίδασκαν γραφή και ανάγνωση. Ο θρύλος δημιουργήθηκε τα επαναστατικά και μετεπαναστατικά χρόνια και αποτυπώθηκε στην τέχνη. Ως τα μέσα του 20ού αιώνα στα ελληνικά σχολεία διδασκόταν ότι η ελληνική παιδεία διωκόταν συστηματικά τον πρώτο ενάμιση αιώνα μετά την οθωμανική κατάκτηση και πως αυτό οδήγησε την Εκκλησία στην κρυφή λειτουργία τέτοιων σχολείων.

Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Κρυφό_Σχολειό

Ο Ιωάννης Πολέμης έγραψε το 1889 το ποίημα, πιθανότητα εμπνεόμενος από τον ακόλουθο πίνακα του Νικολάου Γύζη. 

Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Gizis_kryfo_skoleio.jpg/1024px-Gizis_kryfo_skoleio.jpg

Ακούστε το ποίημα, μελοποιημένο στο βίντεο που ακολουθεί.

 

Στη διάδοση του κρυφού σχολειού συνέβαλλε επίσης και το δημοτικό παιδικό τραγουδάκι "Φεγγαράκι μου λαμπρό":

Φεγγαράκι μου λαμπρό

φέγγε μου να περπατώ

να πηγαίνω στο σχολειό,

να μαθαίνω γράμματα,

γράμματα, σπουδάγματα,

του Θεού τα πράγματα.

Η ελληνική λαογραφία αναφέρει ότι τα παιδιά τραγουδούσαν το συγκεκριμένο τραγούδι κατά τη διάρκεια της νύχτας πηγαίνοντας προς το κρυφό σχολειό. 

Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Φεγγαράκι_μου_λαμπρό

Τα παιδιά των μικρότερων τάξεων μπορούν να ακούσουν το γνωστό τραγουδάκι από τα Ζουζούνια.